dinsdag 23 april 2013

The Hipsters 5



'Hipsters' of de ‘purposeless splendor’ and ‘foul dust’ of Gatsby’s world'? Links de Makjes, rechts de Sauertjes. Hollandse glamour?

In zijn boek In Europa. Reizen door de twintigste eeuw laat Geert Mak  Russische vrouwen zeggen: 

‘De meeste bazen zijn hier óf ex-communist, óf crimineel, óf corrupt. Bovendien zijn het vaak smeerlappen, ze kunnen nooit van de vrouwen afblijven. Cosmopolitan toont een complete andere levensstijl, met moderne en open verhoudingen tussen mannen en vrouwen, chefs en ondergeschikten.’ Een ander: ‘Cosmopolitan toont de Russinnen nieuwe rolmodellen: ongebonden vrouwen, goed opgeleid, werkend, in staat om de postmoderne samenleving ten volle uit te buiten. Het zijn de overwinnaars van de mannen.’


Dit is een merkwaardige tekst, die meer vragen oproept dan antwoorden geeft. In de eerste zin staat impliciet dat de communisten niet ‘crimineel’ en ‘corrupt’ waren. Iemand die ook maar iets van het Sovjet-communisme weet, zou zo iets nooit geimpliceerd hebben. Stalin was een ‘crimineel,’ en om slechts één voorbeeld van corruptie te geven: MOSCOW — The son-in-law of the late Soviet leader Leonid I. Brezhnev has been arrested on corruption charges, a Soviet spokesman said yesterday.’ http://articles.philly.com/1987-02-04/news/26178585_1_galina-brezhnev-yuri-churbanov-brezhnev-era

Het feit dat Mak zijn Russinnen onweersproken citeert duidt erop dat hij de door mij aangevoerde feiten irrelevant vindt. Tevens is opmerkelijk dat Mak op zijn minst suggereert dat ongewenste intimiteiten een typisch Russisch verschijnsel zijn, en dat Cosmopolitan een ‘complete andere levensstijl’ laat zien. Mak zal dan eerst met cijfers moeten bewijzen dat de westerse glossy vrouwen tijdschriften het aantal ongewenste intimiteiten hebben verminderd, anders kletst de door Mak opgevoerde Russin uit haar nek. Helemaal een gotspe is de suggestie dat het westerse model ‘open verhoudingen tussen mannen en vrouwen, chefs en ondergeschikten.’ Mak, die zelf geen kinderen heeft, spreekt kennelijk nooit jonge Nederlanders die op een onzekere contractbasis werken waardoor ze goedkoper zijn en gemakkelijker te ontslaan. Toch moet ook hij weleens gehoord hebben over de grootschalige westerse flexibilisering van de arbeid. Het is typerend voor zijn geloof in neoliberrale oplossingen dat Mak bijvoorbeeld de telkens in het kapitalisme terugkerende werkloosheid onbesproken laat:

Martijn: 600 sollicitaties, en nog steeds geen werk. ‘Natuurlijk vind ik af en toe wel een baantje links en rechts, maar ik heb geen vaste job waarmee ik mezelf goed kan onderhouden.’ Al twee jaar is Nederlander Martijn Müller tevergeefs op zoek naar werk. Nog langer afwachten is voor hem geen optie. http://www.jobat.be/nl/artikels/martijn-600-sollicitaties-en-nog-steeds-geen-werk/

En dan de bewering dat ‘Cosmopolitan de Russinnen nieuwe rolmodellen [toont]’ en dat dit heeft geleid tot het, in zijn ogen, ‘eclatante succes van het glimmende damesblad Cosmopolitan in Rusland’ dat ‘een fenomeen op zich’ zou zijn. Fenomenaal genoeg om er de situatie in Rusland te typeren, een neoliberale mafiastaat waar als gevolg van de totale ineenstorting 40 procent van de bevolking onder de armoedegrens leeft, en de uitgeslapen Derk Sauer met zijn bedrukt glimmend papier ‘de mensen [leerde] om hun indidivudaliteit weer uit te dragen,’ tenminste als we Sauer mogen geloven en Mak natuurlijk die deze nonsens klakkeloos optikte, en niet te vergeten al zijn lezers die dit op hun beurt kritiekloos lazen In Europa, en alle Europese autoriteiten die In Europa beloonden met prijzen, en de Nederlandse televisie die er een lange reeks programma’s van maakte voor het grote publiek. De vraag is alleen: kan de consumptiecultuur tot de bevrijding van de mensheid leiden,  tot een ‘levensstijl,’ met ‘open verhoudingen’? Al in het midden van de jaren twintig van de vorige eeuw liet de grote Amerikaanse auteur F. Scott Fitzgerald in The Great Gatsby het tegendeel zien. Ross Posnock, hoogleraar Engels aan de Columbia University, schreef in dit verband over Fitzgerald’s meesterwerk:

the fact that the bourgeoisie endowed the individual with an unprecedented importance, but at the same time that same individuality was annihilated by the economic conditions to which it was subjected by the reification created by commodity production… The novel’s account of man’s relation to society… profoundly agrees with Marx’s great discovery that it is social reality rather than individual consciousness that determines man’s existence.

Far from trivial, commodities are ‘mystical,’ because they originate as ‘the products of men’s hands,’ yet ‘appear as independent beings endowed with life,’ Marx maintains. ‘This I call the Fetishim which attaches itself to the products of labor, so soon as they are produced as commodities, and which is therefore inseperable from the production of commodities.’ Capitalism, since it is founded on commodity exchange and production, forces the worker himself to become a thing to be bought and used. Yet not only the worker, Marx insists, but ‘everything… is sold as objects of exhange… everything had been transformed into a commercial commodity.’

Vandaar de moderne vervreemding die in The Great Gatsby verder wordt uitgewerkt, en één van de belangrijkste kenmerken is van onze in de VS gevormde consumptiemaatschappij. De markt bepaalt nu wie en wat de mens is. Ross Posnock:

Inevitably, then, in capitalism social relations acquire a commodified character, as people become objects for each other, sized up as commodities to be bought or sold. This condition Lukacs calls reification: Marx alienation designates the more general phenomenon of dehumanization. Crucial in understanding reification is to recognize it as a process if mystification invisible to the individual, who acts under the illusion of being a wholly free and autonomous subject, while in fact existing more as a manipulated object of larger economic and commercial powers. Instead of seeming abnormal and dehumanized, reification always appears natural, absolutely objective, and thus conceals the historic specific form of capitalist social relations. In short, the condition of reification imposes a ‘blanket ignorance upon anyone trying to understand capitalism.’ Bourgeois society enforces a veil over all contradictions in an effort to maintain the illusion that capitalism is ‘eternally valid… predestined to eternal survival by the eternal laws of nature and reason. Thus the task of filosophy, according to Marx, is to demystify, to ‘unmask human self-alienation’ endemic to capitalism… And in the realm of fiction no American novelist, with the exeption of Henry James, has dramatized more vividly and subtly than Fitzgerald the insidious extent to which money deforms human life.’

Money, says Marx, ‘since it has the property of purchasing everything… is the object par excellence.’ Money is the most mystifying, fantastic commodity of all. Describing its magical powers, Marx, in the 1844 manuscripts, provides a most relevant frame of refenrence for understanding the ‘purposeless splendor’ and ‘foul dust’ of Gatsby’s world. One brief example from Marx’s exuberant catalog of instances must suffice. ‘I am ugly, but I can buy the most beautiful woman for myself. Consequently, I am not ugly, for the effect of my ugliness, its power to repel, is annulled by money… Does not my money, therefore, transform all my incapacities into their opposites?’ This power to transform and invert is precisely what is terrifying for Marx, and a source of the incoherence of capitalist social reality. Because money ‘exchanges every qualitgy and object for every other, even though they are contradictory, it forces contraries to embrace’: ‘It confounds and exchanges everything, it is universal confusion and transposition of all things, the inverted world, the confusion and transposition of all natural and human qualities.’ The moral, emotional, and spiritual chaos unleashed by money is art the center of The Great Gatsby.

Na de ineenstorting van de, voor een kleine parasitaire elite, Roaring Twenties bleef Scott Fitzgerald zoeken naar de kern van het zichzelf vernietigende consumptiesysteem. In zijn in 1931 verschenen boek The Crack-Up schreef hij:

This is what I think now: that the natural state of the sentient adult is a qualified unhappiness. I think also that in an adult the desire to be finer in grain than you are, ‘a constant striving’ (as those people say who gain their bread by saying it) only adds to this unhappiness in the end – that end that comes to our youth and hope. My own happiness in the past often approached such an ecstasy that I could not share it even with the person dearest to me but had to walk it away in quiet streets and lanes with only fragments of it to distil into little lines in books – and I think that my happiness, or talent for self-delusion or what you will, was an exception. It was not the natural thing but the unnatural – unnatural as the Boom; and my recent experience parallels the wave of despair that swept the nation when the Boom was over.

Desondanks blijft iemand als Geert Mak, voor wie de VS ‘een droom’ vertegenwoordigt, verkondigen:

Amerikanen, vergeleken met ons fatalistische Europeanen, [blijven]... hele optimistische mensen. Echt, dat vind ik ook fantastisch van ze.

Maar zo simpel, zo eendimensionaal zit de wereld niet in elkaar. Bestseller auteurs als Mak mogen dan wel beweren: Ik kan niet zonder hoop, Stan, dat klinkt misschien wat pathetisch, maar het is toch zo,’ toch blijft intellectuele corruptie uiterst verwerpelijk. Een machiavellist als Sauer onweersproken citeren om lezers een beeld te geven van het huidige Rusland is weerzinwekkend. Sauer laten verklaren dat er in Rusland een ‘vrij solide middenklasse’ is ontstaan ‘die vroeg opstaat, hard werkt en die wel degelijk geld heeft,’ is de indruk geven dat als je maar ‘hard’ genoeg werkt men dan ‘wel degelijk geld heeft,’ en dat dit mensen leert ‘hun indidividualiteit weer uit te dragen.’ Bovendien is het verwerpelijk om vervolgens te stellen dat men die nieuwe rijken ‘nergens in de officiele statistiek [tegenkomt]. En dat is logisch: wie heeft nou zin om 80 procent belasting te betalen? In elk geval niet de multimiljonairs Mak en Sauer. Dit is de 'hoop' die zij bieden, een asociale samenleving waar sociopaten de macht bezitten en de rest de dupe is van hun begeerte. Scott Fitzgerald voorzag het allemaal toe hij in 1931 over zijn land schreef:

The frontiers were gone – there were no more barbarians. The short gallop of the last great race, the polyglot, the hated and the despised, the crass and scorned, had gone…

All the stories that came into my head had a touch of disaster in them – the lovely young creatures in my novels went to ruin, the diamond mountains of my short stories blew up, my millionaires were as were as beautiful and damned as Thomas Hardy’s peasants. In life these things hadn’t happened yet, but I was pretty sure living wasn’t the reckless, careless business these people thought – this generation just younger than me.

Maar voor onze ‘con men’  blijft ruim 80 jaar later nog steeds gelden:

'Ik kan niet zonder hoop, Stan, dat klinkt misschien wat pathetisch, maar het is toch zo.'

Ik kom hierop terug, ondermeer aan de hand van het volgende citaat:

We’ll survive… despite all the polls and all the rest, I think there’s still a hell of a lot of people out there, and from what I’ve seen they’re – you know, they, they want to believe, that’s the point, isn’t it?
Nixon to Haldeman, April 1973



Russia's rich double their wealth, but poor were better off in 1990s

Fall of Soviet Union brought wealth only to society's elite, researchers say

rish russian women shopping
Wealthy Russians shopping in London. Photograph: Gary Calton/Network Photographer
The richest slice of Russian society has doubled its wealth in the past 20 years, while almost two-thirds of the population is no better off and the poor are barely half as wealthy as they were when the Soviet Union fell, according to researchers.


Geen opmerkingen: