maandag 6 mei 2013

Geert Mak en De Kroning van 2013 (8)



Wat in ieder geval definitief verloren lijkt te zijn gegaan, is de klassieke correspondentie tussen Verlichting, beschaving en Europa/Westen. Er blijken vele, gelijkwaardige, beschavingen te bestaan; Europa heeft zich ingebeeld het zelfbewustzijn van de mensheid te vertegenwoordigen, want haar universalisme wordt ontmaskerd als de hardnekkige illusie van een specifieke cultuur; en de Verlichting heeft, door haar interne dialectiek voortgedreven, haar eigen kracht geneutraliseerd…

Al met al vindt er een meedogenloze devalorisatie plaats van datgene waarin Europa sinds de achttiende eeuw heeft geloofd, een ontmaskering van de mythen van de moderniteit: productie, beschaving, rationaliteit, bekroond door de grootste van alle: die van de Vooruitgang (waarbij het Westen zich nog als aan een reddingsboei vastklampt aan het laatste brokstuk van deze mythe: de economische groei!). En westerse intellectuelen lijken er een grimmig soort voldoening in te vinden om datgene te ontluisteren en te deconstrueren waarin hun medeburgers – en ook zijzelf wellicht – lange tijd geloofd hebben. Zij worden zelfs virtuozen in het bewijzen dat het zoeken naar waarheid geen zin heeft.

Een samenleving die haar geloof heeft verloren in de voornaamste waarden die haar hebben voortgestuwd, bevindt zich in een crisis. Reeds Spengler wees erop dat de ook al in zijn tijd bestaande vormen van scepticisme en relativisme symptomen zijn van een in haar vervalstadium verkerende cultuur…

Het merkwaardige is dat de Europese beschaving in een crisis is terechtgekomen op het moment dat de verwestersing van de wereld nagenoeg voltooid is en Europa dus schijnt te zijn geslaagd in de verbreiding van haar civilisatie…

De Verlichting is op haar eigen grenzen gestoten, zowel ten gevolge van de bewustwording van de waarde van andere culturen als door haar eigen innerlijke logica voortgedreven.
Ton Lemaire. Twijfel aan Europa. 1990

Geen woord hierover in het veertien jaar later verschenen, 1223 pagina’s tellende, In Europa van Geert Mak, die door de Franse autoriteiten vanwege zijn ‘Europese inzet’ gehuldigd werd met de Légion d’Honneur’ en met de ‘prestigieuze Von der Glablentzprijs,’ voor ‘zijn oeuvre’ dat volgens de Duitse gezaghebbers ‘van onschatbare waarde’ is ‘voor het altijd nog fragiele Europese historische bewustzijn.’ Na alle gefundeerde kritiek van de Europese intelligentsia uit grote cultuurlanden werd dit ronduit oppervlakkige boek van een journalist uit een kleine handelsnatie begrijpelijkerwijs juichend ontvangen door de elite die van de Europese Eenwording profiteren.Zo overvloedig dat nog geen decennium later Geert Mak in hoogst eigen persoon niet langer meer kon ontkennen dat

Er machten aan de gang [zijn] boven Europa, ik zeg echt bóven Europa, het klassieke woord grootkapitaal doet hier zijn intrede. Ik heb er nooit zo in geloofd, maar nu wel, die ons totaal ontglipt en waar je niks tegen kunt doen! En dat vind ik buitengewoon beklemmend,

Deze visie wijkt fundamenteel af van de teneur van zijn bestseller In Europa dat met de volgende optimistische conclusie eindigt:

De zwakte van Europa, diversiteit, is tegelijk haar grote kracht. Europa als vredesproces was een eclatant succes. Europa als economische eenheid is ook een eind op weg.

Sinds Mak deze bewering optikte raakte Europa betrokken bij vier gewapende conflicten: Afghanistan, Irak, Libie, Syrie, en bereidt het onder aanvoering van de VS een oorlog voor tegen Iran, met de steun van de vrije pers, die net zo embedded is in het systeem van massaal geweld als Geert Mak. Dus van ‘een eclatant succes’ is geen sprake, tenminste niet als men een kosmopolitische kijk heeft. Wel als men net als Mak een blanke man is, gevormd door een christelijke cultuur, die niet in staat is verder te kijken dan zijn zo geprezen eurocentrisme. Het is niet verwonderlijk dat de naam en het werk van de Nederlandse filosoof Ton Lemaire niet in Mak’s boek voorkomt, en trouwens ook de kritische Duitse intellectueel Hans Magnus Enzensberger komt er bij hem bekaaid af, met twee terloopse verwijzingen. Het werk van ‘doemdenkers,’ zoals Mak auteurs betitelt die fundamentele bekritiek uiten, leest hij niet, of hij verzwijgt hun analyses omdat ze zijn hoopvolle boodschap weerleggen, hetgeen weer leidt tot een daling van de oplage, en erger nog: een vermindering van zijn gezag bij het grote publiek en zijn imago bij de autoriteiten. En ook zijn conclusie dat ‘Europa’ economisch ‘een eind op weg’ is moeten zijn lezers nu ook met een korreltje zout nemen aangezien de auteur inmiddels heeft ontdekt dat  het ‘grootkapitaal’ de democratie ernstig heeft uitgehold, en dat nu iedereen die een beetje bij zinnen is moet nadenken over vormen waarmee je je daartegen kunt verweren.’


Hoe kan een alom geprezen bestseller auteur zich als gerespecteerde opiniemaker zo fundamenteel vergissen? Die vraag moet gesteld worden door een ieder voor wie intellectuele integriteit een onmisbaar element is wil er sprake zijn van een volswassen democratie. Over zijn verblinding als gevolg van zijn krampachtige verlangen naar ‘hoop’ heb ik het al uitgebreid gehad. Een andere belangrijke factor is zijn onvermogen om datgene wat hij ziet te verklaren. Hij presenteert zijn beschrijvingen als verklaringen omdat hij domweg sneller schrijft dan hij kan denken. Een illustrerend voorbeeld daarvan is zijn volgrende beschrijving op pagina 318 van zijn boek Reizen zonder John.:

Je komt hier meerdere malen per dag mensen tegen die azo dik zijn dat ze twee stoelen nodig hebben, gevallen van obesitas die je in de rest van de wereld zelden ziet. In Europa is 15 procent van de mensen te dik, in Amerika is dat bijna tweemaal zoveel.

Dat heeft te maken met teveel suiker in het brood, te veel vet in het vlees, te veel smakelijke reclame langs de weg, te veel aanmoediging om de godsganse dag door te schransen, maar ook met de enthousiaste gretigheid waarmee Amerikanen hun tanden zetten in alles wat hun voor ogen komt.

Kortom teveel suiker en vet, teveel reclame, en onverzadigbare eetlust. Maar wat Mak niet beseft is dat deze beschrijving geen enkele verklaring geeft voor de door hem geconstateerde feiten. Hij ziet alleen de buitenkant. Over de Amerikaanse vetzucht zijn uitgebreid gedocumenteerde studies verschenen die door Mak niet zijn gelezen terwijl we hier toch met een belangrijk fenomeen te maken hebben. Onlangs wees de  Amerikaanse arts en auteur E. Douglas Kihn op het feit dat overgewicht een symptoom is van een ziekte, waar nu meer dan eenderde van de Amerikanen aan lijdt. Onder de kop: The Political Roots of American Obesity schreef hij:

Over the past three decades, the obesity rate in America has by all accounts climbed to astronomical proportions. Over a third of Americans are officially overweight and another 35.7 percent are obese, according to the latest figures from the Centers for Disease Control and Prevention. Conventional experts blame the "wrong food," bad genes, lack of exercise, chemicals in food, and this or that hormone for the problem.

If these factors play any role at all in stoking the epidemic of fat in American, they are themselves only transmission agents and facilitators for the deeper causes. Over the past 30 years, the standard prescription of diet, exercise and increased nutritional education haven't solved the problem. In fact, it hasn't even slowed it down and could even be contributing to the difficulties.
To really beat it, we have to ask why and when. To discern the fundamental causes of the obesity epidemic in the United States, we will need to go back in history and unearth its beginnings, to find out exactly when it all started. Then we can ask it why.

When we do, we will discover that the obesity epidemic in America is essentially a mental health problem, whose underlying causes are economic and political.
  
The chart shows that the obesity and overweight numbers held steady until the period 1976-1980. Something important changed between the Carter administration and the Reagan administration, something that drove American adults and children to dramatically increase their calorie intake and consequent body fat. Whatever that change was, it's still with us because American waistlines since that time have continuously grown bigger.

Remember when Reagan was elected in 1980? He came in just at the beginning of the recession of 1981, when thousands of Americans suddenly found their incomes slashed or eliminated. His administration soon took on the unions, with the aim of breaking them. The first famous victim was PATCO - the Professional Air Traffic Controllers Organization.

On August 3, 1981, the union declared a strike, seeking better working conditions, better pay and a 32-hour workweek. On August 5, following the PATCO workers' refusal to return to work, Reagan fired the 11,345 striking air traffic controllers who had ignored the order and banned them from federal service for life. PATCO was decertified from its right to represent workers by the Federal Labor Relations Authority on October 22, 1981.

From that time onwards, American unions have taken a savage beating to the point where only 7 percent of private enterprises are unionized today, and public service union employees - teachers, nurses, office workers, firefighters - are fighting everywhere to keep their jobs and unions.
It was during Reagan's first term that the phrase bean counter came into prominent usage. These were the efficiency experts whose job it was to increase profits for the major corporations, mainly by introducing speedups, job consolidations, forced overtime, the hiring of part-time workers - along with artful and ruthless union-busting.

This was also the beginning of the "War on Iran," the "War on Drugs," the war against the people of Nicaragua and El Salvador (all of them Marxists doubtless bent on rampaging through the streets of US cities) and a dangerous escalation of threats against the Soviet Union/Evil Empire.

As social fear and insecurity rise, mental health declines.

Apparently, so does physical health. According to a new study from Rice University and the University Colorado at Boulder in Social Science Quarterly, despite modest gains in lifespan over the past century, the United States still trails many of the world's countries when it comes to life expectancy, and its poorest citizens live approximately five years less than more affluent people. The United States, which spends far more money on medical care than other advanced industrialized countries, has the sickest residents in every category of unwellness.

The American Syndrome - A Mental Health Problem

The result of all of this hysteria and whip-cracking on the backs of the American workforce is that we feel harried and harassed, with little reward to show for it. Mental health has been worsening for a long time in the United States, and this mental decline has been the culprit behind so many - probably the majority - of physical health problems as well. One of them, as we shall see later, is obesity.


Achter de simplistische opmerking van Mak dat ‘je het niet voor mogelijk [houdt] wat een mensenlichaam allemaal kan hebben’ gaat voor een scherpzinnige waarnemer een werkelijkheid schuil die veel meer zegt over de situatie in de VS dan het clichébeeld dat Mak geeft. Als alleen al in New York één op de acht inwoners aan suikerziekte lijdt dan is duidelijk dat ‘het mensenlichaam’ die grote hoeveelheden voedsel juist ‘allemaal’ niet ‘kan hebben’ en dat er sprake is van een ingrijpend cultureel, sociaal en politiek probleem, waar een serieuze schrijver in plaats van zich te vergapen aan dikzakken de oorzaken van moet opsporen. Daar heeft Mak geen geen tijd voor, want er moet weer een nieuwe bestseller worden geschreven, en hij heeft er ook geen belangstelling voor omdat het te ingewikkeld lijkt voor de mainstream. 

Misschien is wel het belangrijkste dat Mak ook niet de nieuwsgierigheid bezit om het te onderzoeken. En waarom niet? Omdat dan zijn boodschap veel zou gaan lijken op de constateringen van Amerikaanse intellectuelen die hij afdoet als ‘doemdenkers,’ omdat ze Mak’s hevige verlangen naar ‘hoop’ frustreren. En dus belazerd hij de kluit en zet hij zijn lezers op het verkeerde been. Zeker wanneer hij ook nog eens in datzelfde boek beweert dat de VS ‘decennialang als ordebewaker en politieagent’ heeft gefungeerd. Nog afgezien van de ‘legacy of ashes’ die volgens New York Times journalist Tim Weiner de Amerikaanse geweld overal ter wereld heeft achtergelaten, zal het voor ieder zinnig mens duidelijk zijn dat een politiek systeem dat meer dan eenderde van zijn eigen bevolking ziek maakt nooit een ‘ordebewaker’ kan zijn. Tenzij Mak de zieke 'orde' van het Amerikaanse neoliberalisme bedoelt met zijn grootschalige terreur tegen mens en natuur. En wat betreft de door  Mak geprezen ‘soft power’ van de VS, ‘de kracht om het debat naar zich toe te trekken, om de agenda van de wereldpolitiek te bepalen,’ ook die ‘power’ wordt door Mak niet diepgravend geanalyseerd. Zijn lezers zijn daar niet in geinteresseerd en dus ook Mak niet. Meer daarover later.

Irakees slachtoffertje van het grootschalige gebruik van verarmd uraniumwapens door Amerikaanse strijdkrachten die volgens Mak 'decennialang' als 'ordebewakers' optraden.

Geen opmerkingen:

Peter Flik en Chuck Berry-Promised Land

mijn unieke collega Peter Flik, die de vrijzinnig protestantse radio omroep de VPRO maakte is niet meer. ik koester duizenden herinneringen ...